نشریه دانشگاه علوم پزشکی بیرجند
سال یازدهم شماره 3 (پیاپی 20، پاییز 1383)

فعالیت پروتئازی لاتکس انجیر در مقالات متعددی گزارش شده است. مطالعه حاضر با هدف مقایسه پروتئازهای شیرابه (Latex) درخت انجیر بومی خراسان با لاتکس زیر گونه های مختلف از گونه کاریکا (Carica) انجام شد.
در این مطالعه تجربی، چهار پروتئاز (فیسین) به کمک روش های جداسازی به کمک نمک (Salt Fractionation) و کروماتوگرافی بر روی ستون مونو S (نوعی رزین تعویض کاتیون) از شیرابه استخراج گردیدند. کمیت هایی چون فعالیت، غلظت، ضریب خاموشی مولی برای هر نمونه حداقل سه بار اندازه گیری شدند. مقایسه بین گروه ها از نظر فعالیت و ضریب خاموشی مولی با استفاده از آزمون آماری ANOVA مورد تحلیل قرار گرفتند. P<0.05 به عنوان سطح معنی داری در نظر گرفته شد.
این پروتئازها در خواصی نظیر جرم مولکولی و ضریب خاموشی مولی، فعالیت مشابهی نشان دادند. فعالیت و جرم مولکولی به ترتیب به کمک رسوب دهی کازئین و روش SDS-Page تعیین شدند؛ همچنین این آنزیم ها رفتار متفاوتی از نظر ماندگاری بر روی ستون تعویض کننده کاتیونی نشان دادند که احتمالا به دلیل تفاوت اندکی در ساختار بنیادین و نقشه پپتیدی آنها می باشد. میزان پروتئین و فعالیت آنزیمی شیرابه به ترتیب 110 mg/ml و 242 IU/ml بود. اجزایی که دارای فعالیت آنزیمی بودند در فراکسیون های III-VI یافت شدند. جرم مولکولی فیسین های III-VI حدود 26.5 KDa تخمین زده شد. محلول 1% پروتئین های موجود در فراکسیون های III-VI در محلول NH4CO3 0.05M دارای ضریب جذب مولی (?280nm) به ترتیب در حدود 22، 21.5، 21 و 20.9 بودند. فعالیت آنزیماتیک فیسین ها (فراکسیون های III-VI) با استفاده از سوبسترای کازئین به ترتیب 61.6، 62.7، 63.4 و 67.2 (Unit/mol) تعیین شد.
بر اساس یافته های این مطالعه، شیرابه انجیر بومی خراسان در بین چهار زیر گونه مختلف فیکوس کاریکا از نظر تعداد و فعالیت پروتئازی فیسین بسیار به زیر گونه Calimyrna که در کالیفرنیای آمریکا رشد می کند، شباهت دارد.

هیرسوتیسم یک اختلال شایع در خانم ها می باشد که به صورت افزایش رشد موهای انتهایی در نواحی که معمولا نباید وجود داشته باشند، تظاهر می کند. علل متعددی برای هیرسوتیسم مطرح است؛ از جمله می توان به اختلالات هورمونی (مانند بیماری های تخمدان و آدرنال) و بیماری های تومورال اشاره کرد. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط هیرسوتیسم با سندرم تخمدان پلی کیستیک و اختلالات هورمون های جنسی در دانش آموزان مقطع دبیرستان و دانشجویان دختر انجام شد.
در این مطالعه مورد – شاهدی، تعداد 35 دختر دانش آموز مقطع دبیرستان و دانشجوی دانشگاه که بر اساس معیار فریمن و گالوی امتیاز بیشتر از 8 را کسب نمودند، در گروه مورد قرار گرفتند و با 35 شاهد از بین همکلاسی های خود مقایسه شدند. با استفاده از سونوگرافی تخمدان و نمونه خون به ترتیب وضعیت سندرم تخمدان پلی کیستیک و میزان هورمون های جنسی (تستوسترون و 17 آلفا هیدروکسی پروژسترون) در این افراد بررسی گردید. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمونهای آماری t، Chi-Square و رگرسیون لجستیک در سطح? =0.05 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
میانگین سطح تستوسترون در گروه مورد 0.63±0.33 ng/ml و در گروه شاهد 0.37±0.15 ng/ml برآورد گردید که اختلاف معنی داری را نشان داد. 4 نفر (11.4%) از افراد گروه شاهد و 13 نفر (37.1%) از افراد گروه مورد، مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بودند (OR:4.6; P=0.017)؛ همچنین 2 نفر (5.7%) از افراد گروه شاهد و 10 نفر (28.6%) از افراد گروه مورد، سطح هورمون 17 آلفا هیدروکسی پروژسترون غیر طبیعی داشتند (OR=6.6; P=0.02).
طبق یافته های مطالعه حاضر، ارتباط معنی دار بین هیرسوتیسم و سندرم تخمدان پلی کیستیک و اختلالات آدرنال وجود دارد. مطالعات بیشتر (کارآزمایی بالینی) در این زمینه توصیه می شود.

بیماری روماتیسمی قلب در کشورهای در حال پیشرفت خطر مهمی برای سلامت جامعه محسوب می شود. تنگی دریچه میترال یکی از شایعترین انواع بیماری روماتیسمی قلب و یکی از علل ترومبو آمبولی در کشور ما می باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط لخته دهلیز چپ با بیماری دریچه میترال انجام شد.
این مطالعه مورد – شاهدی بر روی تمامی بیمارانی که در طی پنج سال تحت عمل جراحی دریچه میترال قرار گرفته بودند، انجام شد. بیمارانی که در حین عمل جراحی قلب باز، در داخل دهلیز چپ آنها لخته مشاهده شد، به عنوان گروه مورد و بیمارانی که لخته در دهلیز چپ آنها مشاهده نشد و یا سابقه ترومبو آمبولی نداشتند، به عنوان گروه شاهد انتخاب شدند. معاینات بالینی، اطلاعات فردی، الکتروکاردیوگرافی و اکوکاردیوگرافی بیماران با هم مقایسه شدند. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمونهای آماری Chi-Square و t در سطح معنی داری P<0.05 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
در مطالعه حاضر بین جنس و ترومبوس دهلیز چپ رابطه ای مشاهده نشد (45.1% گروه مورد زن و 47.33% گروه شاهد زن) (P=0.25). بیماران گروه مورد، مسن تر بودند (میانگین سنی در گروه مورد 37.24 سال و در گروه شاهد 32.25 سال) (P=0.01)؛ فیبریلاسیون دهلیزی (74.5% در گروه مورد، 63% در گروه شاهد) (P<0.001)، تنگی شدید میترال (88.57% در گروه مورد، 65.49% در گروه شاهد) (P=0.025)، به عنوان عوامل خطر همراه با ترومبوس دهلیز چپ مشاهده شدند؛ اما نارسایی شدید میترال در گروه شاهد بیشتر بود (25.93% در گروه مورد و 39.6% در گروه شاهد) (P=0.05).
طبق نتایج مطالعه حاضر پیشنهاد می شود بیمارانی که تنگی شدید دریچه میترال، فیبریلاسیون دهلیزی و سن بالا دارند تحت درمان پروفیلاکتیک با آنتی کواگولانت قرار گیرند تا خطر ترومبو آمبولی در آنها کاهش یابد.

خودکشی به عنوان یک مشکل عمده بهداشتی در جهان مطرح است و شناخت و بررسی آن در ایران ضروری است. مطالعه حاضر با هدف توصیف ویژگی های روانشناختی و اجتماعی اقدام کنندگان به خودکشی در مقایسه با افراد عادی انجام شد.
در این مطالعه مورد – شاهدی، 50 نفر (35 زن و 15 مرد) از مراجعه کنندگان به دو مرکز اورژانس در شهرستان بیرجند (به علت اقدام به خودکشی) از طریق نمونه گیری در دسترس مورد بررسی قرار گرفتند و با 50 فرد عادی (35 زن و 15 مرد) از کارکنان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند (بیمارستان امام رضا «ع») که سابقه اقدام به خودکشی نداشتند، مقایسه شدند. جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه مربوط به طرح پیشگیری از خودکشی سازمان بهداشت جهانی که شامل اطلاعات فردی و اجتماعی، آزمونهای سلامت روان، افسردگی بک، یاس، خشم و حمایت اجتماعی می باشد، استفاده شد. داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی مانند Chi-Square، محاسبه میانگین و آزمون t مستقل و با بهره گیری از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. P<0.05 به عنوان سطح معنی داری در نظر گرفته شد.
از نظر روش اقدام به خودکشی، به کار گرفتن مواد دارویی (36 نفر، 72%)، مواد سمی و مسموم کننده (6 نفر، 12%) و خودسوزی (5 نفر، 10%) به ترتیب از بالاترین فراوانی برخوردار بودند. بیشتر زنان، مسایل خانوادگی و درگیری با همسر، اختلافات فامیلی و دوستان و ناراحتی روانی را علت اقدام به خودکشی ذکر کردند (31 نفر، 62%) و مهمترین دلیل در مردان مشکلات مربوط به سربازی و ناراحتی روانی بود (8 نفر، 16%). در گروه اقدام کننده به خودکشی، میزان افسردگی، یاس، خشم به طور معنی داری بیشتر از افراد عادی بود (P<0.05). علاوه بر آن، گروه اقدام کننده از سلامت روان کمتری نیز برخوردار بودند. در زمینه میزان حمایت اجتماعی بین دو گروه اختلاف معنی داری مشاهده نشد.
اقدام به خودکشی در گروه سنی زیر 30 سال و در زنان به ویژه زنان متاهل بیشتر است؛ همچنین افسردگی به عنوان یک اختلال روانی سبب بروز اقدام به خودکشی می شود.

شاخص توده بدنی (BMI) به عنوان مناسب ترین و در دسترس ترین شاخص جهت غربالگری چاقی دوران کودکی مطرح است. از آنجا که عوامل نژادی و محیطی روی قد و وزن تاثیر دارند، شاخص توده بدنی نیز در جوامع مختلف می تواند متفاوت باشد. این مطالعه با هدف تعیین شاخص توده بدنی کودکان 7-12 ساله شهر بیرجند و مقایسه آن با مقادیر مرجع مرکز کنترل بیماری ها (CDC) انجام شد.
در این مطالعه مقطعی و توصیفی – تحلیلی که در سال 1381 انجام شد، تعداد 1928 دانش آموز دبستانی شامل 918 دختر و 1010 پسر از طریق نمونه گیری خوشه ایو سیستماتیک از بین دانش آموزان دبستانی شهر بیرجند، انتخاب شدند؛ وزن و قد آنان اندازه گیری شد و شاخص توده بدنی از تقسیم وزن بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد بر حسب متر مربع محاسبه و صدک های مربوط به تفکیک سن و جنس تعیین و با مقادیر مرجع CDC مقایسه شد.
صدک های شاخص توده بدنی کودکان مورد مطالعه، مشخصا نسبت به مقادیر مرجع CDC کاهش داشت. صدک میانه BMI دختران در بیشتر گروه های سنی مورد تحقیق، بین صدک CDC 25-10 و در پسران کمتر از صدک CDC10 بود.
با توجه به نتایج این مطالعه، شاخص توده بدنی کودکان بیرجند با مقادیر مرجع CDC متفاوت و بسیار کمتر از آن می باشد. این تفاوت می تواند به دلیل تفاوتهای نژادی و برخی عوامل محیطی باشد. توصیه می شود با بررسی های دقیق تر و وسیع تر، نورموگرام BMI کودکان ایرانی تهیه و در ارزیابی اختلالات وزن مورد استفاده قرار گیرد.

فلج اکولوموتور (سومین زوج از اعصاب مغزی) در بیماران دیابتی به صورت فلج حرکات چشم بدون گرفتاری مردمک ظاهر می شود. از جمله عواملی که می تواند علایم بالینی ناشی از فلج این عصب را تقلید نماید، ضایعات فشاری از قبیل آنوریسم عروق خلفی مغز می باشد؛ با این تفاوت که این گونه ضایعات علاوه بر فلج حرکات چشم، مردمک را نیز گرفتار می نمایند. با این حال در برخی موارد در جریان دیابت عدم گرفتاری مردمک، علامت قابل اعتمادی نمی باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی علایم بالینی و پیش آگهی فلج عصب اکولوموتور در بیماران مبتلا به دیابت انجام شد.
در این مطالعه آینده نگر، از میان بیماران دیابتی که با فلج زوج سوم به مرکز دیابت و درمانگاه های بیماری های مغز و اعصاب وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مراجعه نمودند، 84 بیمار با تشخیص فلج اکولوموتور، تحت درمان قرار گرفتند و به مدت یک سال پیگیری شدند. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
بیماران از نظر فلج حرکات چشم به چهار گروه تقسیم شدند؛ در گروه اول (65 نفر) که فلج کامل بدون گرفتاری مردمک وجود داشت، در طول مدت پیگیری، گرفتاری مردمک ظاهر نگردید. در گروه دوم (4 نفر) با توجه به فلج کامل و گرفتاری مردمک، عدم وجود آنوریسم با آنژیوگرافی چهار عروق اصلی مغز تایید شد. در گروه سوم و چهارم (15 نفر) که فلج ناکامل در آنها دیده شد، گرفتاری مردمک معیار قاطعی نبود؛ به طوری که در 2 مورد خونریزی تحت عنکبوتیه و در 2 مورد، آنژیوگرافی وجود آنوریسم را مشخص نمود.
گرفتاری مردمک علامت قابل اعتمادی برای تشخیص گرفتاری از ایسکمیک عصب در جریان دیابت نمی باشد؛ بلکه گرفتاری ناکامل عصب زوج سوم یکی از معیارهای هشداردهنده تلقی می شود و باید نظر پزشک را به وجود آنوریسم جلب نماید.

ارزیابی رضایت بیمار از مراقبت های بهداشتی و درمانی برای ارتقای کیفیت خدمات بیمارستانی ضروری است و عوامل بیمارستانی اثرگذار بر رضایت بیمار (محیط بیمارستان، خدمات انجام شده در بیمارستان، مراقبتهای بهداشتی، خدمات هتلینگ، تغذیه ای، بستری، و...) برای این منظور مورد ارزیابی واقع می شوند و با سنجش میزان رضایت بیماران می توان بیمارستانها را با یکدیگر مقایسه کرد. رضایت بیماران شرط اصلی کیفیت خدمات بهداشتی، درمانی است. مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان رضایت بیماران در چهار بیمارستان وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شد.
در این مطالعه توصیفی، از مجموع 1260 بیمار بخشهای درمانگاه، فوریتهای پزشکی و بستری پرسشگری شد. برای سنجش رضایت بیماران از پرسشنامه استاندارد شده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی استفاده شد.
سطح کلی رضایت بیماران از خدمات درمانگاهی 67.3%، از خدمات فوریتها 80.7% از خدمات بیمارستانی 72.2% و از خدمات بخش پذیرش اورژانس 86.5% ارزیابی شد؛ همچنین در مطالعه حاضر رضایت بیماران از مراقبتهای جسمی و روانی به ترتیب 87.1% و 69.7% تعیین گردید؛ سطح رضایت از خدمات تصویربرداری به طور کلی 63.9% بود؛ رضایت از خدمات تغذیه ای 62.8% تعیین شد. رضایت کلی از کیفیت هتلینگ (خانه داری) بخش های بستری بیمارستانها 80.1% بود؛ سطح رضایت از خدمات ترخیص بیمارستانهای مورد مطالعه 38.6% حاصل گردید؛ نارضایتی بیماران از هزینه پرداختی، بخصوص بیماران مراجعه کننده به اورژانس (سطح رضایت 43.9%) بسیار چشمگیر بود؛ در مجموع بیشترین رضایت مربوط به خدمات پرستاری (85.1%) و کمترین رضایت مربوط به خدمات ترخیص (6/38%) بود.
هنوز برخی از خدمات بیمارستانی از سطح مطلوب فاصله دارد؛ بویژه درباره هزینه پرداختی، هنگام ترخیص، بیشترین نارضایتی وجود دارد. برای دستیابی به یک ارزیابی یکسان مطالعه کشوری و تجزیه و تحلیل نتایج حاصله پیشنهاد می شود.

دیابت یک بیماری پیچیده متابولیکی است که علاوه بر استعداد ذاتی، شرایط محیطی مانند شیوه زندگی، وزن، تنش الگوی غذایی و آگاهی افراد در مورد این بیماری، نقش تعیین کننده ای در بروز آن دارد. مطالعه حاضر با هدف تعیین آگاهی، نگرش و عملکرد بیماران دیابتی نسبت به بیماری دیابت انجام شد.
این مطالعه توصیفی – تحلیلی، بر روی 212 نفر از بیماران دیابتی مراجعه کننده به درمانگاه تخصصی غدد مرکز آموزشی درمانی بوعلی سینای شهر قزوین انجام شد. اطلاعات به کمک مصاحبه و پرسشنامه جمع آوری شد و برای تحلیل آن از آزمون آماری Chi-square، آنالیز واریانس، آزمون t و ضریب همبستگی استفاده شد. P<0.05 به عنوان سطح معنی داری در نظر گرفته شد.
میزان آگاهی 85.3% از بیماران ضعیف، 14.2% متوسط و 0.5% خوب بود. از نظر نگرش نسبت به بیماری دیابت، 9.7% ضعیف، 61.7% متوسط و 28.6% خوب بودند. عملکرد بیماران به ترتیب 33.3% ضعیف، 64.2% متوسط و 2.5% خوب بود؛ همچنین بین آگاهی و نگرش بیماران (P<0.0001) و بین آگاهی و عملکرد آنها (P<0.01) رابطه معنی داری وجود داشت و با افزایش میزان آگاهی افراد، نگرش و عملکرد آنها بهتر می شد.
با افزایش میزان آگاهی مبتلایان به دیابت، نگرش و عملکرد آنان نسبت به بیماری بهتر می شود که این خود در پیشگیری از عوارض بیماری و نیز کنترل بیماری اهمیت دارد.

دستیابی به تعداد و علل بستری بیماران جهت برنامه ریزی و استفاده بهتر از امکانات، لازم می باشد. در گزارشهای رسیده بر اساس ترخیص بیماران از بعضی بیمارستانها و سازمان بهداشت جهانی، شایعترین بیماری چشم، کاتاراکت می باشد؛ مطالعه حاضر به منظور تعیین تعداد و علل بستری شدن بیماران در بخش چشم بیمارستانهای شهر بیرجند انجام شد تا با ارایه نتایج آن، راهکارهای مناسب توسط مسوولین اتخاذ گردد.
در این مطالعه توصیفی که از مهرماه سال 1373 تا مهرماه سال 1380 انجام شد، تشخیص بیماران بستری شده بر اساس ICD-10 در برگه های پرسشنامه ثبت گردید؛ سپس داده ها از نظر پراکندگی اطلاعات در هشت گروه از ناراحتی های چشمی طبقه بندی و با استفاده از روش های آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
از 523 بیمار بستری شده (543 چشم)، 45.5% زن و 54.5% مرد بودند. از این میان کاتاراکت 60% (326 مورد) و گلوکوم 3.7% (20 نفر) و درمان دارویی 7.3% بود؛ 2 مورد آندوفتالیت به دنبال عمل کاتاراکت و 1 بیمار مبتلا به کراتیت قارچی بود. 2.6% (14 نفر) مبتلا به انسداد مجرای اشکی و 3.1% (17 نفر) دچار مشکلات پلاستیک چشم بودند؛ در 11.6% موارد (63 نفر) ضربه های چشم و در 3.3% (18 نفر) جداشدگی شبکیه وجود داشت.
در این مطالعه بیشتر بیماران بستری شده مبتلا به کاتاراکت بودند؛ با توجه به این که بیشترین علت کوری در دنیا کاتاراکت می باشد، توصیه می شود عوامل خطر این بیماری در ابعاد وسیع و با توجه به عوامل منطقه ای بررسی گردد.